Giới tính bị thay đổi

Nhà văn Y Ban thuở ban đầu bước vào làng văn chương lấy bút danh Phạm Xuân Ban (tên thật là Phạm Thị Xuân Ban). Hồi đó đăng những tác phẩm đầu tiên trên tạp chí Văn nghệ quân đội danh tiếng, cá tính sáng tạo và văn phong độc đáo của Phạm Xuân Ban đã gây được sự chú ý đặc biệt với các biên tập viên khó tính. Muốn gặp gỡ, trao đổi sâu hơn với tác giả về đời sống sáng tác, biên tập viên (BTV) đã viết thư mời tác giả lên Hà Nội. Đúng ngày giờ đã hẹn, Phạm Xuân Ban đến gõ cửa phòng BTV. Cánh cửa phòng văn mở ra cùng vẻ mặt ngạc nhiên cực độ của nhà văn quân đội khó tính: “Chị là...?” Cô gái mũm mĩm môi đỏ má hồng, ăn mặc chuẩn mốt thời đó: áo phông đỏ và quần jean trắng bốp, tươi cười đáp: “Em là Phạm Xuân Ban đây ạ”. Nghe câu giới thiệu, vẻ ngạc nhiên chuyển sang bối rối, nhà văn luống cuống: “Vâng vâng, à à... Tôi lại cứ tưởng chị là đàn ông”. Sau này, khi vững tay bút hơn, Phạm Xuân Ban đã đổi thành Y Ban, thoạt nghe như tên một người dân tộc thiểu số vùng cao nhưng thực tế chỉ đơn giản là “Ban dạy trường Y” - nhà văn muốn gắn nghề dạy học tại trường Cao đẳng Y tế vào bút danh của mình.

Nhà văn Võ Thị Xuân Hà (ảnh: internet)

Khi đang còn là sinh viên khoa toán trường Đại học Sư phạm Hà Nội, cái tên Võ Xuân Hà luôn được ghi trong danh sách là “nam sinh”. Vào danh sách nam sinh đồng nghĩa với việc hàng tháng sẽ bị cắt khoản phụ cấp đặc biệt dành riêng cho chị em phụ nữ, Võ Xuân Hà bèn thêm chữ “Thị” để khẳng định giới tính của mình. Sau này, từ biệt nghề dạy học để chuyển hẳn sang nghiệp viết văn, Võ Thị Xuân Hà trở thành bút danh duy nhất của nhà văn. Bạn đọc nhiều năm qua luôn ấn tượng với những tiểu thuyết, truyện ngắn lãng mạn nhưng cũng không kém phần dữ dội của nhà văn Võ Thị Xuân Hà mà ít người biết tên thật của chị không có “Thị”.

Nhà văn Y Ban (bên trái) và nhà văn Sương Nguyệt Minh (ảnh: facebook Y Ban)

Sương Nguyệt Minh là bút danh của đại tá Nguyễn Ngọc Sơn (tạp chí Văn nghệ quân đội). Cách đây hơn 20 năm, khi còn đang công tác tại Bệnh viện quân đội 103, Nguyễn Ngọc Sơn đã bén duyên văn chương và có một số truyện ngắn được chú ý. Vì rất yêu gia đình, tác giả muốn lấy bút danh là tên ghép của mình (Sơn), tên vợ (Nguyệt – tức nhà văn Vũ Minh Nguyệt sau này) và con (Minh) nhưng khi gửi bản thảo viết tay đến một tờ báo văn nghệ, nhân viên đánh máy đã gõ nhầm Sơn Nguyệt Minh thành Sương Nguyệt Minh. Ban đầu cũng thấy khó chịu, bực bội nhưng rồi đọc đi đọc lại, thấy bút danh này cũng có một âm hưởng là lạ, vậy là quyết định chọn theo lỗi đánh máy. Tuy nhiên từ đó, nhà văn Sương Nguyệt Minh không ít lần nhận được những lá thư của bạn đọc hâm mộ ghi ngoài phong bì: “Kính gửi bà Sương Nguyệt Minh”, “Yêu mến gửi em Sương Nguyệt Minh” “Thân gửi chị Sương Nguyệt Minh”... Cho đến những năm gần đây giới tính của nhà văn mới được “cải chính” nhờ mạng internet phủ sóng toàn cầu, hình ảnh nhà văn luôn được đăng kèm tác phẩm hoặc các bài báo in kèm ảnh nhân vật.

Nhà văn Ma Văn Kháng

Chờ dài cổ khi đi khám bệnh

Nhà văn Ma Văn Kháng đi khám bệnh ở Bệnh viện Hữu nghị, sẵn có một bác sĩ quen biết ở đó, ông gọi điện trước để bác sĩ ưu tiên khám sớm. Vốn là người yêu văn chương và mến mộ tài năng của nhà văn, bác sĩ hồ hởi: “Em đã dặn nhân viên rồi ạ, anh cứ vào xưng tên là các cô ấy biết người nhà của bác sĩ H., sẽ xếp anh vào khám trước. Em đợi anh ở phòng khám đây ạ.” Vì đã “đặt gạch” trước, sáng hôm đó nhà văn ung dung vào viện mà không cần phải đi từ sớm tinh mơ để lấy số thứ tự. Đến phòng hành chính, nhà văn đưa sổ khám bệnh ghi rõ họ tên cho nhân viên làm thủ tục, vào sổ xong, cô nhân viên lễ phép bảo: “Mời bác ra ghế ngồi đợi đến lượt khám ạ” Nhà văn lại ung dung ngồi ngay hàng ghế đầu...đợi. Gần đến trưa mới nghe gọi tên mình, nhà văn rã rượi bước vào phòng khám. Vừa gặp, bác sĩ sốt sắng hỏi: “Giờ anh mới đến ạ. Em cứ đợi anh suốt từ sáng”, nhà văn nhíu mày: “Tôi cũng ngồi ngoài kia đợi chú suốt từ sáng đến giờ mới được gọi”. Bác sĩ sửng sốt: “Sao lại thế ạ? Em đã dặn đi dặn lại các cô ấy là khi nào nhà văn Ma Văn Kháng đến thì đưa ngay vào cơ mà? Em còn mấy lần gọi điện ra ngoài đó hỏi nhà văn đến chưa, các cô bảo chưa thấy đến. Thế này là thế nào? Em phải cho mấy cô này một trận...” Nhà văn xua tay: “Thôi thôi, giờ chú cứ khám cho tôi đi đã” Sau một hồi đo huyết áp, nhịp tim, nghe phổi, kiểm tra các chỉ số sức khỏe, bác sĩ lấy bút ghi kết luận vào sổ khám bệnh của nhà văn. Vừa giở cuốn sổ, bỗng dưng ông rũ người ra cười ngặt nghẽo: “Ôi trời ơi là trời. Sổ khám bệnh anh ghi tên thật là Đinh Trọng Đoàn, thảo nào các cô ấy cứ đợi nhà văn Ma Văn Kháng đến để...ưu tiên mà mãi không thấy đâu cả.”

Nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đến thăm nhà văn Tô Hoài (ảnh: P. Lan)

Không ai biết là ai

Những tháng cuối đời, nhà văn Tô Hoài bị ốm nặng phải vào nằm tại phòng điều trị đặc biệt của Bệnh viện Hữu nghị. Lúc vào viện, nhà văn không nói được, suốt ngày phải nằm truyền dịch và thở oxy. Cùng phòng bệnh có nhiều quan chức cao cấp đã nghỉ hưu như cụ Đặng Nghiêm Hoan (nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Trung Quốc), cụ Mai Ký (nguyên Bộ trưởng Ủy ban Dân số kế hoạch hóa gia đình)... Các bác sĩ điều trị chỉ biết tên bệnh nhân nằm ở giường số 1 là Nguyễn Sen. Một buổi sáng chủ nhật, Bệnh viện được thông báo là có Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đến thăm nhà văn Tô Hoài. Tìm trong đống hồ sơ bệnh nhân không biết Tô Hoài nằm ở phòng nào, khoa nào mà giờ Chủ tịch nước đến thăm lại quá gần nên cán bộ, nhân viên của viện không kịp chuẩn bị đón tiếp. Đúng 8h15p, Chủ tịch nước đến cổng viện, nhà thơ Hữu Thỉnh (Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam) đã đến thăm trước đó nên vẫn nhớ số phòng, nhanh chóng đưa Chủ tịch Trương Tấn Sang đến đúng giường nhà văn Tô Hoài đang nằm. Thấy lãnh đạo cao cấp nhất của Nhà nước đến tận giường bệnh, sờ trán, cầm tay, lại đội mũ len cho bệnh nhân Nguyễn Sen, các bác sĩ rất ngạc nhiên và tò mò hỏi nhau đó là ai mà được quan tâm đặc biệt như vậy. Nhận thấy những ánh mắt ngạc nhiên đó, nhà thơ Hữu Thỉnh liền giới thiệu: “Đây là nhà văn Tô Hoài, hôm nay Chủ tịch nước đã dành thời gian đến thăm và động viên ông”. Lúc này, từ Phó giám đốc bệnh viện đến các y tá mới ồ lên đầy ngưỡng mộ, hóa ra cả tháng nay mình trực tiếp điều trị cho tác giả “Dế Mèn phiêu lưu kí” mà không hề biết. Từ hôm đó, giường bệnh của nhà văn Tô Hoài được quan tâm nhiều hơn, không chỉ có các bác sĩ điều trị qua lại thăm khám mà cả người nhà của các bệnh nhân cùng phòng cũng đều muốn ghé lại động viên ông Dế Mèn. Tuy nhiên, do tuổi cao sức yếu, nhà văn Tô Hoài đã qua đời sau đó một thời gian...